Christof Wackernagel (1951)
Christof Wackernagel is een acteur, schrijver en een voormalige terrorist van de terreurorganisatie Rote Armee Fraktion (RAF). Hij behoorde tot de zogenaamde tweede generatie RAF-leden. Al op 15-jarige leeftijd werd hij gezien als een groot acteertalent en werd hij gevraagd voor een aantal films. Hij sympathiseerde echter met de RAF en koos voor de gewapende revolutionaire strijd, in plaats van een filmcarrière. Wackernagel werd verdacht van betrokkenheid bij de aanslag op procureur-generaal Siegfried Buback, de moord op bankier Jürgen Ponto en de ontvoering van de Duitse werkgeversvoorzitter Hanns-Martin Schleyer.
Amsterdam
Op 10 november 1977 werd hij samen met zijn RAF-kameraad Gert Schneider gearresteerd in Amsterdam. Bij hun arrestatie schoten ze een aantal Nederlandse politiemannen neer en werd er een handgranaat tot ontploffing gebracht. Drie agenten raakten hierdoor ernstig gewond. Wackernagel werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 15 jaar, wegens poging tot moord op de politiemannen en lidmaatschap van een terroristische organisatie. In 1987 werd hij voorwaardelijk vrijgelaten.
Internationale opsporingslijsten
Alfred Müller Felsenburg Prijs
Jeugd
Wackernagel werd op 27 augustus 1951 geboren in Ulm (Baden-Württemberg). Samen met zijn oudere zus Sabine groeide hij op in een kunstenaarsfamilie. Zijn vader was artistiek directeur bij het Ulmer Theater, waar tal van toneelstukken, opera’s en balletvoorstellingen werden georganiseerd. Zijn moeder was de actrice Erika Wackernagel, die in verschillende West-Duitse films en televisieseries speelde. Toen Christof Wackernagel 7 jaar was stierf zijn vader onverwachts. In 1960 verhuisde hij met zijn moeder en zus naar het Beierse München. Daar hertrouwde zijn moeder in 1961 met de architect Heinrich Guter.
Drugsverslaving
Christof Wackernagel begon al op jonge leeftijd met toneelspelen. Hij ging voortijdig van de middelbare school af en verhuisde naar een woongemeenschap in Schwabing, ten noorden van München. Daarna woonde hij een tijdje in Lörrach (Baden-Württemberg), vlakbij de grens met Zwitserland en Frankrijk. Daar probeerde hij tevergeefs om zijn middelbare school af te maken. Wackernagel – die ook in het bezit was van de Zwitserse nationaliteit – verhuisde vervolgens naar Zwitserland, waar hij bij familieleden in Bazel ging wonen. Ook daar kon hij zijn draai niet vinden. Hij voelde zich eenzaam en kwam in aanraking met de plaatselijke drugsscene. Niet veel later werd hij aangehouden door de Zwitserse politie, die een hele kilo harddrugs bij hem aantrof. Christof Wackernagel werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 maanden. De celstraf werd echter opgeschort en hij werd naar een ontwenningskliniek gestuurd, om aan zijn drugsverslaving te werken. De behandeling had geen effect en hij verviel weer in zijn oude gewoonten.
Filmcarrière en Fantasia
In 1967 speelde Christof Wackernagel in de West-Duitse film ‘Tätowierung’ van regisseur Johannes Schaaf. Deze film toont een tijdsbeeld van jongeren in het naoorlogse West-Berlijn. Begin jaren 70 verhuisde Wackernagel naar Stuttgart. Daar bleef hij werkzaam als acteur, maar hij had ook verschillende andere baantjes om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien. Zo werkte hij een tijdje in een bijbeldrukkerij, maar ging ook zelf films maken. Met de steun van een psycholoog slaagde hij erin om van zijn drugsverslaving af te komen. Vervolgens richtte hij samen met twee oude schoolvrienden de alternatieve linkse drukkerij ‘Fantasia’ op. Het geld dat Christof Wackernagel intussen verdiende met zijn acteerwerk, investeerde hij in zijn nieuwe onderneming. Niet lang nadat de drukkerij werd verhuisd van Stuttgart naar Grafenau, verliet Wackernagel het bedrijf.
RAF-sympathisant
In deze periode werd Christof Wackernagel actief op het gebied van mensenrechten en vroeg hij aandacht voor de omstandigheden van RAF-gevangenen, die in volstrekte isolatie zaten opgesloten. Hij begon steeds meer met de RAF te sympathiseren en kwam in contact met de Duitse strafrechtadvocaat Klaus Croissant, die Andreas Baader verdedigde tijdens het Stammheim-proces. Ook ontmoette hij de RAF-leden Volker en Angelika Speitel. Christof Wackernagel zette een nieuwe drukkerij op, waardoor hij artikelen over de Rote Armee Fraktion kon publiceren. Tevens maakte hij een aantal politiek gemotiveerde films. Deze films waren vooral een protest tegen de oorlog in Vietnam, maar ook een aanklacht tegen het fascisme en imperialisme in de wereld. Via Klaus Croissant kon Wackernagel als geluidstechnicus het Stammheim-proces bijwonen en de RAF-leiders Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Ulrike Meinhof ontmoeten.
Aansluiting bij de RAF
Begin 1977 sloot Christof Wackernagel zich actief aan bij de RAF en in de zomer van dat jaar ging hij ondergronds. 1977 was het jaar waarin de terreurorganisatie tal van gewelddadige acties ondernam. Terroristen van de Rote Armee Fraktion pleegden aanslagen op de West-Duitse procureur-generaal Siegfried Buback, de bankdirecteur Jürgen Ponto en ze probeerden een raket af te vuren op het Federale Hof van Justitie (Bundesgerichtshof) in Karlsruhe. In de West-Duitse plaats Singen (niet ver van de grens met Zwitserland) schoten twee RAF-leden op de politie. Twee agenten raakten daarbij gewond. In Utrecht schoot een RAF-lid een Nederlandse politieagent dood. Een andere agent raakte bij deze schietpartij zwaargewond. Daarnaast was de RAF verantwoordelijk voor de ontvoering van en de moord op de Duitse werkgeversvoorzitter en econoom Hanns-Martin Schleyer. Vijf weken na de ontvoering van Schleyer kaapten terroristen van de bevriende Palestijnse terreurorganisatie ‘Volksfront voor de Bevrijding van Palestina’, een passagierstoestel van de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa.
Internationale opsporingslijsten
Na de terreurgolf van 1977 pleegden de RAF-leiders Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Jan-Carl Raspe zelfmoord, in de zwaarbewaakte terroristenvleugel van de Stammheim-gevangenis. RAF-lid Irmgard Möller werd zwaargewond in haar cel aangetroffen met steekwonden in haar borststreek. Later zou zij beweren dat haar RAF-kameraden niet zelf een einde aan hun leven hadden gemaakt, maar dat ze waren omgebracht door de West-Duitse autoriteiten. Hiervoor is echter nooit enig bewijs gevonden. Christof Wackernagel werd samen met de RAF-terroristen Christian Klar, Brigitte Mohnaupt, Rolf Heissler, Susanne Albrecht, Rolf Clemens Wagner, Elizabeth von Dyck, Silke Maier-Witt, Willy Peter Stoll, Adelheid Schulz, Juliane Plambeck, Sigrid Sternebeck, Angelika Speitel en Friedrike Krabbe, op de internationale opsporingslijsten gezet.
Bagdad
Na de ontvoering van Hanns-Martin Schleyer was Christof Wackernagel samen met de RAF-leden Gert Schneider en Monika Helbing naar de Iraakse hoofdstad Bagdad gereisd. Daar sloten ze zich aan bij militaire trainingskampen van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP). Ook de RAF-terroristen Brigitte Mohnhaupt, Peter-Jürgen Boock, Elisabeth von Dyck, Susanne Albrecht en Friederike Krabbe kwamen naar Bagdad. RAF-lid Boock was echter verslaafd aan drugs en kreeg last van hevige ontwenningsverschijnselen. Om die reden had hij dringend pijnmedicatie nodig. Het was echter lastig om die in Irak te verkrijgen. Daarom reisde Christof Wackernagel samen met Gert Schneider naar Amsterdam om pijnstillers te kopen.
Arrestatie in Amsterdam
In Amsterdam kwamen ze al snel in het vizier van de Nederlandse politie. Op de avond van 10 november 1977 gingen Christof Wackernagel en Gert Schneider een appartement binnen, dat door de RAF als schuilplaats werd gebruikt. De Nederlandse politie had daar lucht van gekregen en hield het appartement daarom al enige tijd nauwlettend in de gaten. Toen Wackernagel en Schneider weer naar buitenkwamen om te gaan bellen in een telefooncel even verderop, probeerde de politie hen te arresteren. Dat ging echter niet zonder slag of stoot. Er ontstond een vuurgevecht tussen de politie en de terroristen. Tijdens de schotenwisseling bracht Gert Schneider een handgranaat tot ontploffing. Wackernagel en Scheider werden vervolgens door de politie neergeschoten en gearresteerd. Drie van de betrokken Nederlandse politieagenten (Herman van Hoogen, Jan Serno en Pieter Zoet) raakten bij de schietpartij zwaargewond.
Veroordeling
In 1979 werden Christof Wackernagel en Gert Schneider in Nederland veroordeeld tot een gevangenisstraf van 15 jaar wegens poging tot moord. Na zijn uitlevering aan de Bondsrepubliek Duitsland werd Wackernagel op 15 oktober 1980 door de hogere regionale rechtbank van Düsseldorf veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf, wegens poging tot moord en lidmaatschap van een terroristische organisatie. Met name de uitgebreide verklaringen van de voormalig RAF-leden (en kroongetuigen) Volker Speitel en Hans-Joachim Dellwo, waren bijzonder belastend geweest voor Wackernagel.
Roman en vrijlating
Tijdens zijn detentieperiode begon Christof Wackernagel met het schrijven van een roman. Ook werkte hij aan een dichtbundel. In 1983 nam hij officieel afstand van de revolutionaire gewapende strijd van de RAF. Een jaar later pleitten een aantal vooraanstaande West-Duitsers voor de vrijlating van Wackernagel. Onder hen waren Claus Peymann (de toenmalige directeur van het theater in Bochum) en de Nederlands politieman Herman van Hoogen, die in Amsterdam door Wackernagel was beschoten. Niet iedereen was even enthousiast over een eventuele vervroegde vrijlating. Vooral de toenmalige CDU-politicus Bernhard Worms verzette zich ertegen. In 1986 werd Christof Wackernagel overgeplaatst naar een open gevangenis in Castrop-Rauxel (iets ten noordwesten van Dortmund) en kreeg hij iets meer vrijheden. Zo mocht hij bijvoorbeeld aan de slag als regie- en toneelassistent bij het theater in Bochum. Na zeven jaar te hebben vastgezeten werd hij in 1987 voorwaardelijk vrijgelaten.
Alfred Müller Felsenburg Prijs
Na zijn vrijlating werd Christof Wackernagel weer gevraagd om te acteren in verschillende films en televisieproducties. Daarnaast schreef hij een aantal boeken, produceerde hij hoorspelen en ging hij schilderen. Daarnaast werd hij ook weer politiek actief. In 1992 ontving hij de ‘Alfred Müller Felsenburg Prijs voor staande literatuur’. Deze prijs werd toegekend aan schrijvers die zich in hun werk op een onconventionele en kritische manier hadden geuit.
Mali
Christof Wackernagel woonde tien jaar in Bamako, de hoofdstad Mali. Daar kreeg hij samen met zijn Malinese vrouw een zoon. Wackernagel pleitte voor het sturen van Duitse soldaten naar het West-Afrikaanse land. Volgens hem had Duitsland de morele plicht om in te grijpen in Mali, om de onschuldige bevolking daar te beschermen tegen het geweld van de strijdende partijen in die regio. Ook riep hij westerse overheden op, om de wapenexport naar Mali te stoppen. Tegenwoordig woont hij weer in Duitsland.
RAF of Hollywood
In 2017 publiceerde Christof Wackernagel het boek: ‘RAF of Hollywood – dagboek van een mislukte utopie’. Daarin beschrijft hij waarom hij destijds koos voor de Rote Armee Fraktion, in plaats van een internationale filmcarrière na te streven. Dit boek is geen autobiografisch antwoord op de vraag waarom iemand kiest voor gewapende terreur, maar een terugblik op de gebeurtenissen met de kennis van nu. Christof Wackernagel legt op een heldere manier uit waardoor hij werd beïnvloed, zonder zelf te oordelen. In de jaren 70 was hij ervan overtuigd geweest dat hij vocht tegen onrechtvaardigheid in de wereld. Terugkijkend beseft hij dat het niet de juiste weg was.
Lees ook:
Een volledig overzicht van RAF-terroristen