Wat moet ik doen bij een dijkdoorbraak en overstromingen?

Dijkdoorbraken en overstromingen

Door de klimaatverandering en de toename van extreme weersomstandigheden, wordt de kans op een grote dijkdoorbraak langs de Nederlands kust steeds reëler. Nederland ligt voor een heel groot deel onder zeeniveau. Circa 60% van ons grondgebied loopt het risico om te worden getroffen door overstromingen. Niet alleen vanuit zee, maar ook vanuit onze rivieren. De watersnoodramp van 1953 is daar uiteraard het bekendste voorbeeld van, maar ons land heeft ook ver daarvoor regelmatig te maken gehad met verschillende stormvloeden waarbij veel mensen om het leven kwamen. Vaak werden deze rampen veroorzaakt door een combinatie van springvloed en zware (noordwester)storm. Ook de slechte gesteldheid van de dijken en duinen speelden bij deze catastrofes meestal een belangrijke rol. Bij een aantal van deze watersnoodrampen zijn zelfs complete dorpen door de golven verzwolgen.

Wat moet ik doen bij een (dreigende) overstroming?

Wat moet er in een noodpakket zitten als ik op de vlucht ben voor een overstroming of toch besluit om thuis te blijven?

Wat zijn de grootste watersnoodrampen vanuit zee in de geschiedenis van Nederland?

Waar vielen de meeste dodelijke slachtoffers tijdens de watersnoodramp in 1953?

Kan een watersnoodramp zoals in 1953 nu nog steeds plaatsvinden?

Hoe hoog kan het water bij een dijkdoorbraak in Nederland precies komen?

Wat moet ik doen bij een (dreigende) overstroming?

Wanneer onze dijken, duinen, dammen, sluizen en stormvloedkeringen dreigen te bezwijken en er gevaar bestaat van een overstroming, dan zijn er in principe twee mogelijkheden:

• Je kunt besluiten om te vluchten naar een veilige locatie.
• Je kunt besluiten om thuis te blijven of op de plek waar je je op dat moment bevindt.

Als er nog communicatie mogelijk is via bijvoorbeeld een noodradio, volg dan altijd de adviezen van de autoriteiten (veiligheidsregio) op. Wat je ook besluit, je weet vooraf niet zeker welke actie het meest verstandig is. Geen van beide keuzes is zonder gevaar. Probeer als dat nog mogelijk is om familie, vrienden en kennissen te informeren over wat je gaat doen.

Proberen om te vluchten

Wanneer je besluit om bij een dreigende watersnoodramp weg te gaan, dan moet je je goed realiseren dat je onderweg door het water kunt worden verrast. In dat geval veranderen straten, pleinen en weilanden razendsnel in een kolkende watermassa, waaruit je maar moeilijk kunt ontsnappen. De kracht van dat water is enorm. Daarnaast kun je worden ingesloten door grote verkeersopstoppingen, omdat je uiteraard niet de enige bent die zo snel mogelijk naar een hoger gelegen gebied wil gaan. Als je vlucht, zorg er dan voor dat je een noodpakket bij je hebt, met daarin een radio op batterijen. Dan kun je onderweg afstemmen op de regionale rampenzender en de aanwijzingen van de autoriteiten opvolgen. Zorg er ook voor dat je goed bent aangekleed, zodat je niet te maken krijgt met onderkoelingsverschijnselen. Draag stevige dichte schoenen, warme handschoenen en een muts. Draai voordat je je huis verlaat de gashoofdkraan dicht en sluit de elektriciteit af.

Een veilige hoogte zoeken op je eigen locatie

Als je besluit om toch in je eigen huis te blijven bij een dreigende overstroming, dan moet je zo snel mogelijk een veilige hoogte opzoeken. Zorg ervoor dat je warme kleding aanhebt met daaroverheen bij voorkeur een regenpak of regenponcho. Houd je noodpakket(ten) binnen handbereik. Onderkoeling is tijdens een watersnoodramp één van de grootste gevaren. Zorg daarom voor voldoende dikke warme dekens. Als de dijken daadwerkelijk doorbreken en het water snel tot grote hoogte stijgt, dan moet je er rekening mee houden dat je een lange tijd op jezelf bent aangewezen. Stem je noodradio af op de calamiteitenzender en volg de aanwijzingen van de autoriteiten op. Telefoons en internet werken niet meer en de komende dagen ben je zeer waarschijnlijk verstoken van alle contact met de buitenwereld.

Kijk of je buren veilig zijn

Draai ook als je thuis blijft de gashoofdkraan dicht en sluit de elektriciteit af. Het verstandig om alle stekkers van elektronische apparatuur uit het stopcontact te trekken. Kijk ook of je buren veilig zijn en of je hen kunt helpen. Daarnaast is het een goed idee om een wit laken bij je te hebben dat je als een vlag uit het raam kunt hangen. Dan weten de hulpdiensten dat er mensen in het huis aanwezig zijn. Controleer ook of er vluchtwegen zijn, zodat je kunt vluchten als het water onverhoopt toch je schuilplek bereikt.

Wat moet er in een noodpakket zitten als ik op de vlucht ben voor een overstroming of toch besluit om thuis te blijven?

Noodpakketten moeten in principe geschikt zijn voor het gebruik tijdens verschillende soorten noodsituaties. Zorg er bij een (dreigende) overstroming in ieder geval voor dat de volgende noodsignaleringsmiddelen en andere items altijd in het pakket aanwezig zijn:

• Waterdichte tas of box
• Eten en drinken
• Noodradio
• EHBO-trommel
• verlichting
• warmhouddekens
• noodfluitje en seinspiegel
• waterdicht mapje met belangrijke documenten
• ontsmettingsmiddelen
• gereedschapssetje
• kompas
• Dynamo Hand Crank Generator
• stofmasker/stoffilter
• Reflecterend veiligheidshesjes

Waterdichte tas of box

Bij een watersnoodramp is het uiteraard belangrijk dat het noodpakket is opgeborgen in een stevige, waterdichte tas of box. Daarnaast is het van belang dat deze tas of box tijdens de overstroming blijft drijven. Er zijn eenpersoons-noodpakketten op de markt, maar er zijn ook noodpakketten verkrijgbaar voor gezinnen. Deze pakketten zijn voorzien van noodartikelen voor meerdere personen.

Eten en drinken

Zorg voor voldoende drinkwater en voedsel om de eerste dagen door te komen. Dit kan in de vorm van:

• compacte noodrantsoenen zoals repen
• makkelijk te doseren waterrantsoenen (zakjes)
• kant-en-klare maaltijden in blik of zakjes
• gevriesdroogde maaltijden
• maaltijden die zichzelf verhitten
• multivitaminen

Noodradio

Een noodradio op batterijen. Zorg ervoor dat je altijd extra batterijen in je noodpakket hebt. Er zijn ook noodradio’s op de markt die je kunt opwinden. De noodradio moet zijn afgestemd op de regionale rampenzender.

EHBO-trommel

Zorg er altijd voor dat de EHBO-koffer compleet is en de meest belangrijke verbandmaterialen zoals pleisters, snelverband en ontsmettingsmiddelen bevat. De inhoud van een EHBO-trommel is meestal afhankelijk van de risico’s en gevaren op een bepaalde locatie. Hieronder volgt een voorbeeld van het meest complete EHBO-pakket.

Wat zit er in een EHBO-doos?

EHBO-kaarten

Op EHBO-kaarten wordt uitgelegd hoe je moet reanimeren en hoe je een AED moet gebruiken. Daarnaast geven deze kaarten belangrijke tips over hoe je moet handelen bij:

• brandwonden
• bloedingen
• vergiftigingen
• beroertes
• verslikken/stikken
• kneuzingen/verstuikingen
• hypo’s
• shock
• tekenbeten

Wondpleisters in verschillende soorten en formaten

• pleisters op de rol (deze kun je zelf afknippen)
• eilandpleisters
• vingerpleisters
• hechtpleisters/kleefpleisters
• brandwondenpleisters
• blarenpleisters
• pleister spray

Overig EHBO-materiaal

• Niet geweven/metalline kompressen
• Elastische fixatie- steunwindsels
• Een driekanten doek (mitella)
• snelverband
• Ideaal zwachtel
• Elastisch hydrofiel zwachtel
• Elastische tape
• Steriele gaasjes
• Zalfgaas
• verbandwatten
• verbandschaartje
• splinterpincet
• veiligheidsspelden
• alcoholdoekjes
• jodium
• brandwondengel
• vinyl handschoenen
• vingerbob
• Oogspoelflesje met oogbad
• Reddingsdeken (isolatiedeken van aluminiumfolie tegen onderkoeling en oververhitting)
• Instant Coldpack (geeft verkoeling bij verstuikingen, hematomen en oververhitting)
• Beademingsdoekje
• Blarenprikker

Let op:

Denk ook aan je medicijnen en insuline. Het is aan te raden om ook paracetamol en tabletten tegen diarree in de EHBO-kit te doen.

Verlichting

Zaklamp met extra batterijen. Het is verstandig om een knijpkat in je noodpakket te doen, zodat je ook licht kunt maken zonder batterijen. Zorg ook voor waterdicht verpakte lucifers, aanstekers, kaarsen en waxinelichtjes.

Warmhouddekens

Met een speciaal isolatiedeken kun je het risico op onderkoeling verkleinen.

Noodfluitje en seinspiegel

Zorg ervoor dat het waarschuwingsfluitje op verre afstand te horen is. Met een seinspiegeltje kun je seinen over een flinke afstand. Ook een breekstaaf met fel oranje neon licht is een goed hulpmiddel om de aandacht van hulpverleners te trekken.

Waterdicht mapje met belangrijke documenten

In dit mapje kun je je identiteitspapieren zoals je paspoort, rijbewijs, verzekeringspasjes en sleutels veilig en droog bewaren. Daarnaast kun je hier de contactinformatie van familie en vrienden en eventueel contant geld in opbergen.

Ontsmettingsmiddelen

Wanneer je tijdens een overstroming een tijd ergens komt vast te zitten, dan wordt hygiëne een probleem. Daarom moeten er in je noodpakket ook ontsmettingsmiddelen zitten zoals zeep en desinfecterende handgel die je kunt gebruiken zonder water. Zorg ook voor voldoende verzorgingsartikelen zoals wc-papier, maandverband, tampons, vochtige reinigingsdoekjes, tandenborstel en tandpasta.

Gereedschapssetje

Je weet tijdens een watersnoodramp nooit voor welke uitdagingen je komt te staan en met welke problemen je geconfronteerd wordt. Daarom is het verstandig om wat klein gereedschap bij je te hebben zoals een Zwitsers zakmes, blikopener, schaar, tang, hamer, beitel en draadzaag. Ook touw, ducttape, klittenband en tiewraps kunnen tijdens een noodsituatie goed van pas komen. Denk ook aan zaken zoals schrijfgerei (LED-noodpen) en notitieblokjes.

Kompas

Ook een kompas is geen overbodige luxe in een noodpakket. Veel smartphones hebben een kompas geïntegreerd, maar de kans is groot dat je je mobiel tijdens een noodsituatie niet kunt gebruiken. Mogelijk is de batterij leeg en tijdens een watersnoodramp kun je hem niet opladen. Echter kan het van levensbelang zijn om in de juiste richting te vluchten. Met een navigatie-instrument zoals een kompas weet je altijd waar het noorden, oosten, zuiden en westen is.

Dynamo Hand Crank Generator

Wanneer je een Dynamo Hand Crank Generator met USB-aansluiting in je noodpakket doet, dan heb je altijd een draagbare oplader bij de hand. Deze kleine generator werkt met een handslinger en stelt je in staat om bijvoorbeeld je mobiele telefoon op te laden, wanneer je geen stopcontact kunt gebruiken.

Stofmasker/stoffilter

Het is belangrijk om tijdens een calamiteit schone en veilige lucht te blijven inademen. Een mondkapje kan dan van pas komen. Stofmaskers filteren verontreinigingen uit de lucht. Let op: een eenvoudig mondkapje biedt alleen maar bescherming tegen ongevaarlijke stoffen bij lage concentraties. Eenvoudige stofmaskers bieden geen enkele bescherming tegen gevaarlijke gassen of dampen. Hiervoor zijn speciale gas- en dampmaskers verkrijgbaar. Er zijn stofmaskers voor verschillende beschermingsniveaus en verschillende substanties:

FFP1/P1:

Maskers en filters die geschikt zijn voor hinderlijke, niet schadelijke stoffen met een MAC-waarde van 10 mg/m3

FFP2/P2:

Maskers en filters die geschikt zijn voor schadelijk fijnstof met een MAC-waarde van 0,1 mg tot 10 mg/m3

FFP3/P3:

Giftig fijnstof met een MAC-waarde kleiner dan 0,1 mg/m3. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan gevaarlijke stoffen zoals asbest

Reflecterende veiligheidshesjes

Veiligheidshesjes met reflectie vergroten de veiligheid en het welzijn van mensen tijdens watersnood, doordat ze de zichtbaarheid vergroten en helpen bij reddings- en hulpverleningsinspanningen. Het is dan ook verstandig om deze hesjes bij de hand te hebben na een dijkdoorbraak. Reflecterende veiligheidshesjes kunnen van pas komen tijdens overstromingen om verschillende redenen:

• Vergroten van de zichtbaarheid
• Snelle lokalisatie van hulpbehoevenden tijdens reddingsoperaties
• Vergemakkelijken van groepsidentificatie
• Bescherming tegen onderkoeling
• Preventie van ongelukken

Vergroten van de zichtbaarheid

Reflecterende materialen op het hesje weerkaatsen licht, waardoor iemand die het draagt beter zichtbaar is voor anderen, zelfs bij weinig licht. De zichtbaarheid die de hesjes bieden vergroot de kans op overleving in noodsituaties, waarbij redding of evacuatie essentieel is.

Snelle lokalisatie van hulpbehoevenden tijdens reddingsoperaties

Na een dijkdoorbraak en tijdens de watersnood kunnen hulpverleners en reddingsteams gemakkelijker mensen lokaliseren, die een reflecterend veiligheidshesje dragen, zelfs in het donker of wanneer het water hoog staat. Mensen die tijdens watersnood hulp nodig hebben, kunnen gemakkelijker worden geïdentificeerd door hun reflecterende hesjes, wat de respons van reddingswerkers versnelt.

Vergemakkelijken van groepsidentificatie

Het dragen van identieke reflecterende hesjes kan helpen om groepsleden te onderscheiden en samenwerking na een dijkdoorbraak te vergemakkelijken.

Bescherming tegen onderkoeling

In koude omstandigheden kunnen de hesjes extra lagen bieden om warm te blijven als men nat is geworden door de overstromingen.

Preventie van ongelukken

Reflecterende veiligheidshesjes verbeteren de veiligheid van mensen die op of langs overstromingsgebieden werken, door de zichtbaarheid voor naderende voertuigen te vergroten. Reflecterende hesjes kunnen ook worden gebruikt bij andere noodsituaties, zoals aardbevingen of bosbranden. Reflecterende veiligheidshesjes bieden dan ook een heleboel voordelen die verder reiken dan alleen zichtbaarheid, waardoor ze een waardevolle aanvulling zijn op de nooduitrusting tijdens overstromingen en watersnood.

Wat zijn de grootste watersnoodrampen vanuit zee in de Nederlandse geschiedenis?

• De tweede Sint-Elisabethsvloed in 1421 (meer dan 2000 dodelijke slachtoffers. Sommige historici gaan zelfs uit van meer dan 10.000 doden).
• De Sint-Felixvloed van 1530 (veel dodelijk slachtoffers, maar het precieze aantal is niet bekend).
• De Allerheiligenvloed van 1570 (meer dan 20.000 doden).
• De Sint-Pietersvloed van 1651 (duizenden doden).
• De Sint-Maartensvloed van 1686 (zeker 1585 dodelijke slachtoffers).
• De Kerstvloed in 1717 (2.276 dodelijke slachtoffers).
• De Stormvloed van 1825 (379 doden).
• De Zuiderzeevloed van 1916 (19 doden).
• De watersnoodramp van 1953 (minstens 1836 dodelijke slachtoffers).

Watersnoodrampen vanuit de grote rivieren

Dit zijn nog maar enkele van de vele watersnoodrampen vanuit zee, die in het verleden in ons land hebben plaatsgevonden. Maar ook de overstromingen van onze grote rivieren hebben in het verleden gezorgd voor veel dodelijke slachtoffers en zeer veel schade. Voorbeelden van overstromingen in het rivierengebied zijn onder andere:

• De watersnood van 1809 in Midden-Nederland (ruim 200 dodelijke slachtoffers).
• De watersnood van 1855 in de Gelderse Vallei en het Land van Maas en Waal (13 doden).
• De watersnoodramp van 1861 in het Land van Maas en Waal (37 dodelijke slachtoffers).
• Overstroming van de Maas in 1926 (geen menselijke slachtoffers, maar wel veel omgekomen dieren en schade aan duizenden woningen).
• Overstroming van de Maas in 1993 (evacuatie van 12.000 mensen en veel schade).
  
• Grote overstromingen in 2021 van rivieren in onder andere Nederland, Duitsland en België. (hierbij vielen zeker 224 doden, talloze gewonden en werden huizen en infrastructuur compleet verwoest).

Evacuatie van het grote rivierengebied

Eind januari 1995 moesten er ongeveer 250.000 mensen worden geëvacueerd uit het Gelderse rivierengebied. De waterstand van de Maas, de Waal, de IJssel en de Rijn was toen zo hoog dat men serieus vreesde voor het doorbreken van de dijken. Als dat toen daadwerkelijk zou zijn gebeurd, dan had het water op veel plaatsen in het Land van Maas en Waal, de Betuwe en de Bommelerwaard, een hoogte kunnen bereiken van zeker vijf meter. In dat geval had het water in veel steden en dorpen de eerste twee verdiepingen volledig onder water gezet. De ellende was dan niet te overzien geweest. Gelukkig liep het in dat jaar allemaal met een sisser af. De dijken hielden stand. Alleen in Limburg waren een aantal overstromingen in een paar onbedijkte dorpen.

Grote overstromingen van rivieren in Nederland, Duitsland en België in 2021

In de zomer van 2021 liep de hoge waterstand echter niet met een sisser af. Toen werden Nederlands Limburg, Duitsland en België namelijk getroffen door verwoestende overstromingen, die tot een van de ernstigste natuurrampen in de recente geschiedenis van Europa behoorden. Deze overstromingen werden veroorzaakt door aanhoudende zware regenval die rivieren zoals de Maas, de Rijn en hun zijrivieren snel deed stijgen. De combinatie van intense regenbuien en verzadigde grond, zorgde ervoor dat het waterpeil snel omhoog kwam. Door de overstromingen kwamen talloze huizen, straten en landbouwgronden onder water te staan.

Ruim 224 doden

Bij de overstromingen in 2021 kwamen meer dan 224 mensen om leven. Daarnaast veroorzaakte de watersnood grote schade aan eigendommen en infrastructuur. Vooral in Duitsland werden complete dorpen weggevaagd en moesten duizenden mensen hun huizen (of wat er nog van over was) ontvluchten.

Toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden

Deze tragische gebeurtenissen benadrukken de groeiende bezorgdheid over klimaatverandering en de toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden. Wetenschappers waarschuwen dat dit soort overstromingen in de toekomst waarschijnlijk steeds vaker zullen voorkomen als gevolg van klimaatverandering. Ze wijzen er dan ook op dat er dringende actie nodig is om de gevolgen van dijkdoorbraken en overstromingen zoveel mogelijk te beperken. Overheden en gemeenschappen in Europa moeten zich dan ook voorbereiden op toekomstige overstromingen door middel van betere waarschuwingssystemen, infrastructuurverbeteringen en adequate maatregelen voor het beheer van rivieren en waterwegen. Bovendien is wereldwijde samenwerking om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen van cruciaal belang, om klimaatverandering (voor zover dat nog mogelijk is) effectief tegen te gaan, en de impact van extreme weersomstandigheden te minimaliseren.

Uitvoering van Plan-Lely

Na de Zuiderzeevloed van 1916 waarbij verschillende dijken doorbraken in grote delen van ons land en waarbij zeer veel schade ontstond, werd haast gemaakt met uitvoering van het Plan-Lely. Dit plan van de Nederlandse ingenieur en waterbouwkundige Cornelis Lely was al een aantal jaren eerder ontworpen. Dit plan richtte zich voornamelijk op de afsluiting van de Zuiderzee en het aanleggen en versterken van dijken op tal van plaatsen. De afsluitdijk is hier waarschijnlijk het bekendste voorbeeld van. Daarnaast werden verschillende gebieden drooggelegd, zoals de Wieringermeer, de Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland.

Lage en zwakke dijken

In de jaren na de Zuiderzeevloed is veel onderzoek gedaan naar de reële risico’s op overstromingen in Nederland. Uit deze studies bleek dat de dijken langs de Nederlandse zeearmen niet hoog genoeg waren. Veel dijken in het deltagebied bleken niet alleen veel te laag, maar ook veel te zwak. Echter was er na de Tweede Wereldoorlog te weinig geld voor het verstevigen en ophogen van de dijken. De combinatie van springvloed en een zware noordwesterstorm zorgde er op 31 januari 1953 voor dat het water in de Noordzee tot grote hoogte werd opgestuwd. Omdat de storm lang duurde en de golven daardoor lange tijd tegen de lage buitendijken konden beuken, waren dijkdoorbraken in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant onvermijdelijk. Ook in de landen om ons heen braken de dijken op verschillende plaatsen door. Er was geen redden meer aan.

Het water stroomde razendsnel de polders in

Veel mensen werden in hun slaap overvallen toen om vier uur ’s nachts de eerste dijken het begaven. Razendsnel stroomde het water de polders in en binnen dertig minuten stond het water op sommige plaatsen al tot twee of drie meter hoog. Veel mensen die niet meer konden ontsnappen naar zolder (in veel gevallen lag de zolder zelfs te laag) of naar het dak konden vluchten, verdronken direct. Vooral op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden komen veel slachtoffers door verdrinking en het koude water om het leven. Koeien, paarden, varkens, schapen, geiten en kippen drijven langs de daken van de boerderijen. Tot overmaat van ramp werd het zuiden van ons land ’s middags getroffen door een tweede vloedgolf, waardoor het water op de meeste plaatsen nog hoger kwam te staan. Het leed was niet te overzien.

Grote reddingsoperatie

Mensen die zichzelf in veiligheid konden brengen zaten soms dagenlang gevangen op hun zolder, op het dak of hingen zwaar onderkoeld in bomen. De meeste van hen zaten vast zonder eten en drinken. Toen de storm op 3 februari 1953 in kracht afnam, probeerden veel mensen om hun dierbaren die de watersnoodramp ternauwernood hadden overleefd en vastzaten, uit hun benarde posities te redden. De overheid zette een grote reddingsoperatie in gang, waarbij mensen met helikopters van daken werden opgepikt. Ook vonden er voedseldroppings plaatst met eten en drinkwater. Daarnaast werden er noodhospitalen opgezet en veldkeukens ingericht. Met behulp van de Landmacht, de Marine en de Luchtmacht kwam er een enorme militaire operatie op gang.

De omvang van de ramp was enorm

In de dagen daarna wordt de omvang van de watersnoodramp langzaam maar zeker duidelijk. Zeker 1835 mensen zijn omgekomen en 259 kinderen zijn plotsklaps wees. De schade aan huizen en andere gebouwen is enorm. Daarnaast is veel landbouwgrond door het zoute water onbruikbaar geworden. Meer dan 80% van de dijken is beschadigd geraakt. Ook veel infrastructuur zoals wegen en spoorlijnen zijn volledig verwoest. Meer dan 100.000 mensen in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant verloren niet alleen hun huizen, maar ook al hun bezittingen. Deze traumatische gebeurtenis zal de overlevenden van de ramp nog jarenlang achtervolgen.

Waar vielen de meeste dodelijke slachtoffers tijdens de watersnoodramp in 1953?

De meeste mensen kwamen om in:

Oude-Tonge (eiland Goeree-Overflakkee, Zuid-Holland)              305 doden

Nieuwerkerk (eiland Schouwen-Duiveland, Zeeland)                   288 doden

Stavenisse (eiland Tholen, Zeeland)                                             156 doden

Ouwerkerk (eiland Schouwen-Duiveland, Zeeland)                        91 doden

Nieuwe-Tonge (eiland Goeree-Overflakkee, Zuid-Holland)             85 doden

Fijnaart/Heiningen (Noord-Brabant)                                               76 doden

Halsteren (Noord-Brabant)                                                              68 doden

Oosterland (eiland Schouwen-Duiveland, Zeeland)                        65 doden

Kruiningen (Zuid-Beveland, Zeeland)                                              62 doden

Stellendam (eiland Goeree-Overflakkee, Zuid-Holland)                  61 doden

Numansdorp (Hoeksche Waard, Zuid-Holland)                                56 doden

Nieuw-Vossemeer (Noord-Brabant)                                                  50 doden

Kortgene (eiland Noord-Beveland, Zeeland)                                    49 doden

Strijen (Hoeksche Waard, Zuid-Holland)                                          40 doden

’s-Gravendeel (Hoeksche waard, Zuid-Holland)                               37 doden

Dreischor (eiland Schouwen-Duiveland, Zeeland)                           32 doden

Zierikzee (eiland Schouwen-Duiveland, Zeeland)                            24 doden

Zuidland (eiland Voorne-Putten, Zuid-Holland)                               21 doden

Middelharnis (eiland Goeree-Overflakkee, Zuid-Holland)                17 doden

Klundert (Noord-Brabant)                                                                17 doden

Serooskerke (Schouwen-Duivenland, Zeeland)                                15 doden

Rilland-Bath (Zuid-Beveland, Zeeland)                                            12 doden

Wolphaartsdijk (Zuid-Beveland, Zeeland)                                        12 doden

St. Philipsland (eiland Tholen, Zeeland)                                          10 doden

Steenbergen (Noord-Brabant)                                                          10 doden

Waren er tijdens de watersnoodramp van 1953 alleen dodelijke slachtoffers in Nederland?

Nee, ons land was zonder enige twijfel het zwaarst getroffen land aan de Noordzee, maar ook aan de Engelse kust en in België waren veel slachtoffers te betreuren. En ook in het noordwesten van Duitsland waren heftige overstromingen. Tevens vergingen er een aantal zeeschepen waarbij ongeveer 220 mensen verdronken.

Engeland         307 doden

Schotland          19 doden

België                28 doden

Op zee             220 doden

Wat gebeurde er na de watersnoodramp van 1953?

In de dagen na de ramp kwamen er verschillende grote inzamelingsacties op gang, om geld op te halen voor de slachtoffers van de watersnood. Hulp kwam vooral vanuit de rest van Nederland, maar er kwam ook veel steun uit de landen om ons heen. Het Rode Kruis ontving niet alleen veel voedingsmiddelen en kleding, maar de hulpverleningsorganisatie werd ook overladen met bedden, meubels en speelgoed voor de getroffenen. Daarnaast kwam er ook militaire hulp vanuit Frankrijk, België, de VS, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Zweden. Al snel na de ramp werd begonnen met herstelwerkzaamheden aan de dijken. Toen de dijken begin november van hetzelfde jaar weer waren gedicht, werden de achterliggende polders drooggemalen en werden de getroffen dorpen weer schoongemaakt. De dode lichamen van de slachtoffers werden geborgen door speciale kadaver- en lijkenploegen. Daarna werd begonnen met de wederopbouw. Uit de Scandinavische landen werden bouwmaterialen aangeleverd en werd er ook begonnen met het herstellen van de schade aan de woningen en boerderijen. Tevens werden er ook weer nieuwe huizen gebouwd.

Deltawerken

Na de verwoestingen van de watersnoodramp in 1953 en de vele slachtoffers die daarbij vielen werd er een ambitieus plan gemaakt, om de Nederlandse kustlijn beter te beschermen. Dit Deltaplan vloeide min of meer voort uit het zogenaamde ‘Verlandingsplan’ van de waterstaatkundig ingenieur Johan van Veen, dat al in 1942 (in de oorlogsjaren) ontworpen was. Een aantal aspecten uit het Verlandingsplan zijn uiteindelijk ook daadwerkelijk binnen de Deltawerken geïntegreerd. Bij de uitvoering van het Deltaplan werden in Zuid-Holland en Zeeland een flink aantal stormvloedkeringen, dammen en sluizen gebouwd, waarvan de Oosterscheldekering zonder enige twijfel de bekendste is. Sinds de voltooiing van de Deltawerken in 1997 is Nederland veel beter beschermd tegen de zee. Door alle afdammingen was de Nederlandse kustlijn nu een stuk korter en steviger geworden dan voorheen.

Kan een watersnoodramp zoals in 1953 nu nog steeds plaatsvinden?

Ons klimaat verandert, de aarde warmt op en de ijskappen smelten. Veel wetenschappers denken dat de zeespiegel door het volledig smelten van de ijskappen op Antarctica en Groenland de komende jaren flink zal stijgen. Over hoeveel de zeespiegel de komende eeuw precies zal stijgen, zijn de meningen sterk verdeeld. Maar dat het water stijgt is inmiddels wetenschappelijk aangetoond. Daarnaast vergroot de klimaatverandering de kans op zwaardere stormen. De opwarming van het zeewater en vochtigere lucht zorgen samen voor meer regenval en hardere windstoten. Hierdoor wordt de Nederlandse kust ondanks de Deltawerken opnieuw kwetsbaar voor grote overstromingen, zoals de watersnoodramp in 1953. Volgens experts op het gebied van zeewering is onze kust bestand tegen een superstorm zoals die eens in de 10.000 jaar voorkomt. Maar of dit werkelijk zo is kunnen we natuurlijk pas met zekerheid zeggen als het moment daar is.

Hoe hoog kan het water bij een dijkdoorbraak in Nederland precies komen?

We hopen natuurlijk dat een watersnoodramp zoals in 1953 nooit meer zal gebeuren, maar toch is het fijn om te weten hoe hoog het water maximaal zou kunnen komen, als de dijken in de toekomst toch niet sterk genoeg blijken te zijn. Daarom hebben Rijkswaterstaat, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het Ministerie van Justitie en Veiligheid, de Waterschappen, de Veiligheidsregio’s en het Deltaprogramma een website ontwikkeld, waarop je precies kunt zien hoe hoog het water op jouw adres kan komen bij een overstroming. Ga hiervoor naar de website www.overstroomik.nl en vul je postcode in. Vervolgens krijg je inzicht in de maximale stijging van het water. Daarnaast worden er praktische tips gegeven voor wat je kunt doen bij een (dreigende) overstroming, zoals bijvoorbeeld proberen om te vluchten of thuis blijven en een veilige hoogte zoeken.

Handige links:

Website van de Rijksoverheid: maatregelen tegen overstromingen.

Website van Rijkswaterstaat: Deltaprogramma: waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie.

Overstroomik.nl: Als ons water stijgt.

Risicokaart.nl: Overstroming

Helpdeskwater.nl: website van de Rijksoverheid met veel nuttige informatie over crisismanagement bij (dreigende) overstromingen, waterbeheer, waterveiligheid en kustbescherming.

Rodekruis.nl: tips bij een overstroming.

Zeelandveilig.nl: website van de Veiligheidsregio Zeeland (VRZ) met overzichtelijke informatie en adviezen bij calamiteiten.

Terug naar boven ↑