Werner Sauber (1947 – 1975)
Werner Sauber was een lid van de terreurorganisatie 2 Juni-Beweging en tevens filmmaker. Nadat hij zich bij de terreurgroep had aangesloten nam hij deel aan verschillende bankovervallen. In 1975 was hij betrokken bij een vuurgevecht op een parkeerplaats in Keulen, waarbij de 22-jarige politieagent Walter Pauli werd doodgeschoten. Ook Sauber zelf kwam in de kogelregen om het leven.
Aansluiting bij de 2 Juni-Beweging
Jeugd
Werner Sauber werd op 4 april 1947 geboren in het Zwitserse Zürich. Hij groeide op in een rijke familie. Zijn ouders hadden een bedrijf dat gespecialiseerd was in de productie van verkeersborden. Zijn oudere broer, Peter Sauber, werd later een bekende autocoureur en teamchef van de Formule 1-renstal Sauber. Al op jonge leeftijd had Werner Sauber affiniteit met het maken van films en op 18-jarige leeftijd maakte hij zijn eerste kleine productie. Ook volgde hij een opleiding tot fotograaf.
Extreem rechtvaardigheidsgevoel
Daniel de Roulet (een jeugdvriend van de jonge filmmaker) vertelde in een interview, dat Werner Sauber geen goed relatie met zijn ouders had. Volgens hem wezen ze hem af en groeide hij – ondanks alle luxe in een grote villa – op, in een zeer kille, protestantse omgeving. Volgens De Roulet had Sauber al op jonge leeftijd een extreem rechtvaardigheidsgevoel en kwam hij stevig in opstand tegen zijn ouders.
Studie
In de nazomer van 1967 vertrok Werner Sauber naar West-Berlijn om aan de Duitse Film- en Televisieacademie (DFFB) te gaan studeren. Daar ontmoette hij de Duitse schrijfster en textielkunstenares Ulrike Edschmid, die al een zoontje had uit een eerdere relatie met de acteur en regisseur Enzio Edschmid. Wener Sauber ging met Ulrike en haar kind samenwonen in Kommune 88, een woongroep die was gevestigd in een oude fabriek aan de Grunewaldstrasse in West-Berlijn.
Ontmoeting met Holger Meins
In West-Berlijn waren Werner Sauber en Ulrike Edschmid samen betrokken bij de ‘Centrale Raad van Socialistische Kinderwinkels’ en werkten ze voor het ondergrondse anarchistisch-libertaire tijdschrift ‘Agit 883’. In 1968 regisseerde Sauber de korte film ‘Der einsame Wanderer (De eenzame zwerver)’. In deze periode leerde hij ook de links-radicale Holger Meins kennen, die net als hem aan de DFFB studeerde en werkzaamheden verrichtte voor Agit 883. Ook Meins (die later betrokken was bij de oprichting van de terreurorganisatie Rote Armee Fraktion (RAF), nam zijn intrek in Kommune 88.
Studentenprotesten
Werner en Ulrike deden eind jaren 60 mee aan verschillende politieke protesten, die steeds gewelddadigere vormen aannamen. Tijdens deze massale demonstraties gingen duizenden boze jongeren de straat. Sommige van hen gooiden ramen in met stenen en er werden auto’s in brand gestoken. De protesten werden door de politie met harde hand afgeslagen en er werd traangas gebruikt om de menigte uit elkaar te drijven. Tevens deed de West-Berlijnse politie huiszoekingen bij studenten die werden verdacht van links-radicale activiteiten.
Arrestatie
Ook het appartement van Werner Sauber en Ulrike Edschmid werd meerdere keren door de politie doorzocht, omdat Kommune 88 destijds een centrum van de West-Berlijnse studentenbeweging was. Uiteindelijk werden zowel Sauber als Edschmid gearresteerd wegens het overtreden van demonstratieverboden en het verstoren van de openbare orde. Na vier weken te hebben vastgezeten werden ze weer vrijgelaten. Tijdens zijn detentie zou Werner Sauber verder zijn geradicaliseerd.
Aansluiting bij de 2 Juni-Beweging
Begin jaren 70 verbleef Werner Sauber een tijdje in Parijs, waar hij zich had aangesloten bij arbeiders uit de auto-industrie. Met hen wilde hij een soort ‘Paneuropese Unie’ oprichten, om de arbeidsomstandigheden en beloning voor werknemers te verbeteren. Na zijn terugkeer in de Bondsrepubliek Duitsland ging Sauber ondergronds bij de terreurorganisatie 2 Juni-Beweging en was hij betrokken bij verschillende bankovervallen.
Op de bres voor de positie van arbeiders
In 1974 verhuisde Werner Sauber naar Keulen. Daar ging hij als ongeschoolde arbeider onder een valse naam werken bij Klöckner-Humboldt-Deutz, een fabrikant van benzine- en dieselmotoren voor onder meer bedrijfsvoertuigen en landbouwmachines. Sauber bediende daar onder meer een ponsmachine. Ook bij Klöckner-Humboldt-Deutz was hij politiek actief en maakte hij zich sterk voor de positie van arbeiders. Zo eiste hij voor iedereen dezelfde loonsverhoging, een vermindering van het aantal werkuren, langere pauzes en ouderschapsverlof voor vaders.
Politiecontrole in Keulen
Op 9 mei 1975 – even na één uur ‘s nachts – meldde een vrouw zich bij de politie. Ze dacht dat ze bij een parkeerplaats in het Keulse stadsdeel Humboldt/Gremberg een aantal autodieven had gezien. De mannen op de parkeerplaats gedroegen zich volgens haar verdacht en er hadden in die periode al meerdere auto-inbraken in de buurt plaatsgevonden. Direct na de melding stuurde de politie een aantal patrouillewagens naar de bewuste locatie toe. Op de parkeerplaats kwamen de agenten drie jongemannen in een donkergroene auto tegen en spraken hen aan. Vervolgens liet een van de politieagenten de persoonlijke gegevens van het drietal controleren via de radio. Zijn collega inspecteerde ondertussen de gereedschapstas die in de kofferbak lag.
Escalatie
De agenten hadden op dat moment nog geen enkel vermoeden dat ze met mensen te maken hadden, die gelieerd waren aan de 2 Juni-Beweging. Deze terreurgroep werd verantwoordelijk gehouden voor meerdere bomaanslagen en bankovervallen. Terwijl de verdachten werden gecontroleerd arriveerde politieman Walter Pauli in een extra patrouillewagen. Het was puur een routinecontrole en alles leek aanvankelijk in orde te zijn. Dat veranderde echter toen de agenten de mannen wilden fouilleren. Ze reageerden niet op het verzoek van de agenten om uit de wagen te stappen en ook aan een tweede verzoek werd geen gehoor gegeven. Vervolgens escaleerde de situatie.
Overlijden
Toen de agenten de jongemannen nogmaals verzochten om uit de auto te stappen, vloog het portier aan de bijrijderskant razendsnel open. Werner Sauber sprong eruit en vuurde twee kogels af op Walter Pauli. Politieman Paul Eck zag hoe twee van zijn collega’s plotseling op de grond lagen. De andere agent was de 21-jarige Dietmar Grüner. Hij was in zijn maag geschoten en kermde het uit van de pijn. Ook Walter Pauli was zwaargewond en bloedde hevig. Een van de kogels had hem geraakt in de buurt van zijn hart. In het vuurgevecht werden ook twee van de drie aangehouden mannen geraakt. Paul Eck probeerde nog om Pauli te redden en legde hem in een stabiele zijligging. Het mocht echter niet meer baten, want de amper 22-jarige agent stierf ter plekke.
Bloedend in een bloemperk
Een paar meter verderop lag Werner Sauber (die was getroffen door zes politiekogels) bloedend in een bloemperk. Ook Saubers vriend Karl Heinz Roth – een 32-jarige arts – werd getroffen door een kogel en raakte ernstig gewond. Zowel Sauber als Roth werden naar het ziekenhuis gebracht, maar nog voordat ze daar aankwamen was de 28-jarige Werner Sauber al aan zijn verwondingen overleden. De derde inzittende van de auto, Roland Otto, kon zonder weerstand door de politie worden gearresteerd. Agent Dietmar Grüner overleefde het vuurgevecht. De precieze toedracht op de parkeerplaats in Keulen is nooit helemaal duidelijk geworden.
Verklaring 2 Juni-Beweging
De politie kon Werner Sauber echter niet direct identificeren, omdat hij in het bezit was van vervalste papieren. Pas later begrepen de rechercheurs dat ze met een gezochte terrorist van de 2 Juni-Beweging te maken hadden. Kort na de dood van Sauber bracht de terreurgroep een verklaring naar buiten, met de volgende tekst:
‘We roepen u op om praktische solidariteit te tonen met de internationale en antifascistische strijder Werner Sauber, die werd neergeschoten door de politie in Keulen. Kameraad Werner Sauber hielp onvermoeibaar de militante strijd te organiseren in jaren van legaal en illegaal werk. Wij en de hele revolutionaire beweging in Europa hebben een sterke strijder verloren. Zijn dood raakt ons diep!’
Karl Heinz Roth
De eveneens neergeschoten Karl Heinz Roth (die een zoon bleek te zijn van een politiechef) herstelde van zijn verwondingen. Tijdens zijn studie geneeskunde eind jaren 60 had Roth een belangrijke rol gespeeld binnen de Socialistische Duitse Studentenbond (SDS). Hij had onder andere deelgenomen aan de heftige studentenprotesten tegen de zogenaamde ‘noodwetten’ en de Vietnamoorlog.
Paasrellen
Ook was hij betrokken geweest bij de gewelddadige protesten (Paasrellen) tegen het West-Duitse uitgeversconcern van Axel Springer, na de moordaanslag op de socialistische studentenleider Rudi Dutschke in 1968. Tijdens de Jordaanse burgeroorlog in 1970 was Roth naar het Midden-Oosten gereisd om daar medische hulp te verlenen aan gewonde Palestijnen van de PLO. Na zijn terugkomst in de Bondsrepubliek werkte hij een tijdje als arts in ziekenhuizen in Hamburg en Keulen.
Proletarische Front
Na het uiteenvallen van de SDS was Karl Heinz Roth betrokken geraakt bij het ‘Proletarische Front – Groep van West-Duitse communisten’. Hij werd beschuldigd van medeplichtigheid aan de moord op Walter Pauli, maar in 1977 uiteindelijk vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Er kon niet worden aangetoond dat hij daadwerkelijk op de agenten had geschoten. Na zijn vrijspraak vestigde Roth zich als arts in Hamburg, waar hij politiek actief werd.
Schrijver
Naast zijn werkzaamheden als arts en zijn politieke activiteiten schreef Roth ook verschillende boeken. Zo schreef hij onder meer over het verleden en heden van de Duitse arbeidersbeweging. Mede door zijn publicaties over de sociale geschiedenis van het nationaalsocialisme en de nazi-misdaden op medisch gebied, werd Karl Heinz Roth bekend bij het grote publiek.
Ronald Otto
Ronald Otto raakte tijdens de schietpartij op de parkeerplaats in Keulen niet gewond. Tijdens het politieonderzoek bleek dat hij een voortvluchtige gevangene was, die was veroordeeld tot een gevangenisstraf van 4 jaar wegens een bankoverval. Tevens werd Otto ervan verdacht dat hij gelieerd was aan de 2 Juni-Beweging. Tijdens het strafproces kon nooit worden opgehelderd wie er die fatale dag in Keulen precies als eerste geschoten had. Er was sprake van te veel tegenstrijdige verklaringen. Wel was de rechter van mening dat Roland Otto en Karl Heinz Roth niet zelf hadden geschoten, hoewel Roth op dat moment wel in het bezit was van een vuurwapen. Net zoals Roth werd ook Otto in 1977 vrijgesproken van de moord op Walter Pauli.
Eerbetoon aan Walter Pauli
Walter Pauli werd op 14 mei 1975 onder grote belangstelling begraven in zijn geboorteplaats Gebhardshain. Duizenden politieagenten waren vanuit de hele Bondsrepubliek Duitsland naar de begraafplaats gekomen om hun jonge collega de laatste eer te bewijzen. In 2001 besloot het stadsbestuur van Keulen om een straat naar hem te vernoemen: de Walter-Pauli-Ring. De straatnaam is een eerbetoon aan alle politiemensen die tijdens hun dienst zijn omgekomen. Op 11 mei 2015 hielden de politiechef Wolfgang Albers en de Keulse burgemeester Jürgen Roters een cermonie op de hoek van de Walter-Pauli-Ring en de Kalker Hauptstrasse, om Walter Pauli te herdenken. Tevens werd er diezelfde dag op het politiebureau een gedenkplaat met zijn naam erop onthuld.