Thorwald Proll (1941)
Thorwald Proll is een Duitse dichter, schrijver, redacteur en boekhandelaar. In 1968 was hij samen met Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Horst Söhnlein betrokken bij de brandstichting in twee Frankfurtse warenhuizen. Deze brandstichtingen waren een protest tegen de Vietnamoorlog en de Amerikaanse napalmbombardementen op de Vietnamese burgerbevolking. Proll en de anderen werden veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf. Nadat hun hoger beroep werd afgewezen vluchtte hij met Baader en Ensslin naar het buitenland. In november 1970 gaf hij zichzelf aan bij de West-Duitse autoriteiten. Na het uitzitten van zijn resterende straf werd Proll in het najaar van 1971 vervroegd vrijgelaten.
Buitenparlementaire oppositie (APO)
Terugkeer naar de Bondsrepubliek
Buitenparlementaire oppositie (APO)
Proll werd op 22 juli 1941 geboren in Kassel (Hessen). Hij is de oudere broer van voormalig RAF-terroriste Astrid Proll. Tijdens zijn studentenjaren – hij studeerde Duits in Marburg – raakte hij onder de indruk van Georg Büchner een Duitse avant-gardistische schrijver en maatschappelijk revolutionair. In deze periode werd Thorwald Proll ook een sympathisant van Kommune 1, een politiek gemotiveerde woongroep in West-Berlijn. Deze commune was in 1967 ontstaan uit de buitenparlementaire oppositie (APO) van de Duitse studentenbeweging. De woongroep was bedoeld als tegenmodel van het kleine middenklasse gezin en de – in de ogen van de studenten – conservatieve samenleving.
Protestacties
In 1967 ontmoette Thorwald Proll de links-radicale rebel Andreas Baader en zijn vriendin Gudrun Ensslin, in het appartement van Peter Homann. Samen met hen nam hij deel aan verschillende protestacties van de buitenparlementaire oppositie. Bij een van die acties op 7 augustus 1967 voerden Baader en Ensslin een symbolische aanval uit met een rookbom op de Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche in West-Berlijn. Het voornaamste doel van dergelijke acties was om de West-Duitse autoriteiten en het staatsgezag van de Bondsrepubliek in verwarring te brengen.
Ontmoeting met Yaak Karsunke
Tijdens een demonstratie in Berlijn ontmoette Proll de Duitse schrijver en acteur Yaak Karsunke, de woordvoerder van de zogenaamde ‘Paarsmarscampagne voor democratie en ontwapening’. Ook Karsunke was betrokken bij de APO. In deze periode begon Proll steeds verder te radicaliseren. Op 2 april 1968 stichtte hij samen met Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Horst Söhnlein brand in twee warenhuizen in Frankfurt am Main. Het betrof de warenhuizen ‘M. Schneider’ en de ‘Kaufhof’ aan de Zeil, de belangrijkste winkelstraat van de stad.
Brandstichting in warenhuizen
Ze stichtten deze branden uit protest tegen de Oorlog in Vietnam. Bij de brandaanslagen gebruikten ze zelfgemaakte brandbommen met een tijdszekering. Ze hadden de explosieven vlak voor sluitingstijd in de warenhuizen aangebracht. Kort voor middernacht gingen de bommen af. En hoewel er bij de branden geen menselijke slachtoffers vielen, was er wel flink wat materiële schade. Bij het ene warenhuis brandde een deel van de sportartikelen- en speelgoedafdeling af. Bij het andere warenhuis ging de muur van een kleedkamer verloren op de eerste verdieping, en een opslagruimte op de derde verdieping.
Veel waterschade
De schade die werd veroorzaakt door de brandbommen zelf was relatief klein, maar doordat de sprinklerinstallaties werden geactiveerd, ontstond er veel waterschade. Kort voordat de brandbommen waren afgegaan was er bij het kantoor van het Duitse persagentschap in Frankfurt een telefoontje binnengekomen, waarin een vrouwenstem had gemeld: ‘Het gaat straks branden bij Schneider en in de Kaufhof. Het is een politieke daad’.
Veroordeling
Alle daders van de brandstichting bij de warenhuizen werden vrij snel opgepakt. Het viertal (waaronder Thorwald Proll) werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie jaar. Echter werden de brandstichters na veertien maanden alweer vrijgelaten, in afwachting van hun hoger beroep. Dat hoger beroep was ingesteld door advocaat Horst Mahler, die een belangrijke rol speelde bij de oprichting van de Rote Armee Fraktion. Later zou Mahler zelf ook actief lid worden van de terreurorganisatie. Samen met Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Ulrike Meinhof zou Mahler deelnemen aan militaire trainingen in Jordanië, om aanslagen in de Bondsrepubliek voor te bereiden.
Randgroepentheorie
Na zijn vrijlating woonde Thorwald Proll enige tijd samen met Baader en Ensslin, bij de Duitse advocate Inge Hornischer. In deze periode werd Proll sterk beïnvloed door de ‘randgroepentheorie’ van de Duits-Amerikaanse filosoof en socioloog Herbert Marcuse. Deze filosoof is vooral bekend geworden door het begrip ‘repressieve tolerantie’. Volgens de randgroepentheorie was het steeds lastiger geworden om de arbeidersklasse nog in beweging te krijgen tegen de gevestigde orde, omdat ze nu eenmaal te veel waren ‘ingekapseld’ in de samenleving.
Gemarginaliseerde groepen
Dat gold echter niet voor de ‘gemarginaliseerde’ randgroepen, waarmee nog steeds een revolutionaire strijd zou kunnen worden gevoerd. Tot deze gemarginaliseerde groepen behoorden ontspoorde jongeren of jongeren die door een samenloop van omstandigheden, tussen wal en schip waren geraakt. Samen met Andreas Baader en Gudrun Ensslin demonstreerde Thorwald tegen de belabberde omstandigheden in jeugdhuizen in de deelstaat Hessen. Ook Thorwalds zus Astrid deed aan de demonstraties mee.
Vlucht naar Parijs
Intussen werd het hoger beroep, dat door Horst Mahler was ingesteld, door de rechter afgewezen. Proll vluchtte samen met Baader en Ensslin naar Frankrijk. Horst Söhnlein werd aangehouden en ging de cel in. De voortvluchtigen doken onder in het Parijse appartement van de Franse filosoof en journalist Régis Debray. Het drietal kon in zijn woning terecht omdat Debray op dat moment gevangenzat in Bolivia. Debray – die als hoogleraar filosofie werkzaam was aan de Universiteit van Havana – werd op 20 april 1967 gearresteerd, omdat hij een medewerker was van de Argentijnse marxistische revolutionair en Cubaanse guerrillaleider Che Guevara.
Revolutie in de revolutie
In datzelfde jaar had Régis Debray het boek ‘Revolutie in de revolutie’ geschreven. Dit boek analyseerde de tactische en strategische doctrines die toen heerste, onder verschillende socialistische bewegingen in Latijns-Amerika. Revolutie in de revolutie fungeerde destijds als een handboek voor guerrillaoorlogsvoering en was min of meer een aanvulling op Guevara’s eigen handleiding over dit onderwerp. Na zijn arrestatie werd Régis Debray in Bolivia vastgezet. Later zou Debray worden veroordeeld tot een gevangenisstraf van dertig jaar, maar hij werd in 1970 alweer vrijgelaten na oproepen van onder meer de filosoof en schrijver Jean-Paul Sartre, generaal Charles de Gaulle en zelfs paus Paulus VI.
Arrestatie en executie Che Guevara
Guerrillaleider Che Guevara werd op 8 oktober 1967 na een kort gevecht in Bolivia gearresteerd. De Boliviaanse president René Barrientos gaf opdracht om de Cubaanse guerrillaleider onmiddellijk te executeren. De volgende dag werd dat bevel opgevolgd door Mario Terán, een onderofficier van het Boliviaanse leger, die Guevara met meerdere schoten om het leven bracht.
De Chileense revolutie
Na zijn vrijlating woonde Régis Debray een aantal jaren in Chili. Daar schreef hij het boek ‘De Chileense Revolutie’, dat gebaseerd was op interviews met de Chileense president Salvador Allende. In dit boek stelt Debray de Chileense leider vragen over zijn strategie voor het socialisme, de kracht van het imperialisme in Latijns-Amerika, maar ook over de geschiedenis van de arbeidersbeweging in het land en de klassenstrijd die zich daar op dat moment afspeelde. Pas in 1973 – na de staatsgreep van de Chileense generaal Augusto Pinochet – keerde Régis Debray weer terug naar zijn geboorteland Frankrijk.
Terugkeer naar de Bondsrepubliek
Thorwald Prolls jongere zus Astrid reisde ook naar Frankrijk en voegde zich bij hem, Andreas Baader en Gudrun Ensslin in de Parijse woning van Régis Debray. Niet lang daarna – in december 1969 – besloot Thorwald om de groep te verlaten en verhuisde hij vanuit Parijs naar het Verenigd Koninkrijk. Bijna een jaar later (op 21 november 1970) melde hij zich met zijn advocaat Klaus Eschen, bij het parket in West-Berlijn. Na zijn aanhouding diende hij zijn resterende straf alsnog uit, in de gevangenis van Schwalmstadt. In oktober 1971 werd hij vervroegd vrijgelaten. Thorwald Proll had de RAF dus al verlaten, nog voordat de terreurgroep zijn meest gewelddadige acties pleegde.
Boekhandel in Hamburg
Eenmaal op vrije voeten had Proll verschillende banen. Zo werkte hij een tijdje als ongeschoolde arbeider, ober en docent. Hoewel hij actief bleef binnen de linkse beweging, had hij geen contact meer met Andreas Baader en Gudrun Ensslin. In 1972 publiceerde Proll een gedichtenbundel met gedichten die hij tijdens zijn detentie in de gevangenis had geschreven. In 1977 vestigde Proll zich in Hamburg waar hij een boekhandel runde. Daarnaast schreef hij zelf de nodige boeken en dichtbundels, waaronder ‘Geen nacht voor niemand’ uit 1975 en ‘Uniek uit de oude wereld’ uit 1979. In 2003 publiceerde Proll een interviewbundel met de Hamburgse journalist Daniel Dubbe met de titel: ‘We kwamen van een andere planeet. Over 1968, Andreas Baader en een warenhuis.’
Andere planeet
In ‘We kwamen van een andere planeet. Over 1968, Andreas Baader en een warenhuis’, brengt Thorwald Proll verslag uit over de stemming in linkse kringen eind jaren 60. Ook vertelt hij over de protestacties van Kommune 1 en het verzet tegen de oorlog in Vietnam. Daarnaast gaat hij dieper in op zijn vriendschap met Andreas Baader, die al bestond voordat de Rote Armee Fraktion werd opgericht. En hoewel ze relatief gezien eigenlijk maar een korte tijd samen hadden doorgebracht, was het een zeer intense periode geweest. Thorwald schetst in de interviewbundel een zeer persoonlijk beeld van de RAF-leider. Het boek geeft ook inzicht in de ideeënwereld van de studenten die zich in die tijd hadden aangesloten bij de studentenprotesten. Daarnaast wordt beschreven welke gebeurtenissen eind jaren 60 uiteindelijk hebben geleid tot de oprichting van de RAF, een van de eerste gewapende terroristische groeperingen, die de Bondsrepubliek Duitsland ooit had gekend.
Lees ook:
Een volledig overzicht van RAF-terroristen