Erich Kuby (1910 – 2005)
Erich Kuby was een Duitse journalist, publisher en scenarioschrijver. Hij wordt door veel mensen beschouwd als een van belangrijkste kroniekschrijvers van de Duitse Bondsrepubliek. Kuby werd op 28 juni 1910 geboren in Baden-Baden in de deelstaat Baden-Württemberg. In 1913 verhuisde hij met zijn ouders naar de uitlopers van de Beierse Alpen. Zijn vader – die diende als reserve-officier in het leger – kocht daar een boerderij, waar Kuby de eerste jaren van zijn jeugd doorbracht. Na de Eerste Wereldoorlog verhuisde Erich samen met zijn ouders naar Weilheim in Oberbayern, waar hij naar de middelbare school ging.
In dienst van het Duitse leger
Maatschappijkritische analyses
Studie
Op school werd Erich Kuby sterk politiek beïnvloed door een kritische Joodse leraar. Uiteindelijk behaalde hij als extraneus zijn middelbareschooldiploma. Vervolgens ging hij economie studeren in Erlangen en Hamburg. Nadat hij zijn studie aan de universiteit in 1933 had voltooid, ging hij een tijdje werken als arbeider in de scheepsbouw. Later dat jaar volgde hij zijn Joodse vriendin Ruth en ging hij met haar in het toenmalige Joegoslavië wonen. Na een paar maanden keerde hij alleen terug naar Duitsland, waar op dat moment de nationaalsocialisten aan de macht kwamen. Kuby wilde het ‘verval’ van zijn moederland van dichtbij en van binnenuit analyseren.
In dienst van het Duitse leger
Nadat Kuby van München naar Berlijn was verhuisd, werkte hij in het fotoarchief van een uitgeverij. In 1938 trouwde hij met beeldhouwster Edit Schumacher, een dochter van de Duitse econoom Hermann Schumacher. Samen kregen ze vijf kinderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende Kuby in het Duitse leger en was hij onder meer gestationeerd in Frankrijk en aan het oostfront. In 1941 werd hij door een militaire rechtbank in Rusland veroordeeld tot een gevangenisstraf, omdat hij een veiligheidsdelict zou hebben gepleegd. Vervolgens werd Kuby gedegradeerd van korporaal tot gewone soldaat. Dagelijks legde hij het leven in de oorlog vast en documenteerde hij tal van ingrijpende en stressvolle gebeurtenissen. Daarnaast maakt hij ook een groot aantal tekeningen. Veel van deze oorlogservaringen zouden later worden gepubliceerd. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 werd Erich Kuby door de Amerikanen gearresteerd en zat hij een korte periode in gevangenschap.
Naoorlogse carrière
Het ouderlijk huis van Erich Kuby in Weilheim in Oberbayern werd tijdens de oorlog compleet verwoest. Kuby verbouwde de woning en ging werken voor de Amerikaanse militaire autoriteit ICD. Deze autoriteit had als voornaamste taak het zuiveren van de Duitse media van alle nog aanwezige nazi-elementen. Daarnaast was de ICD belast met het verlenen van licenties aan Duitse kranten, het selecteren van redacteuren die voorstander waren van het creëren van een democratische samenleving en het vooraf goedkeuren van inhoud voordat deze werd gepubliceerd. Kuby kreeg van de Amerikaanse militaire administratie de opdracht om krantenlicenties uit te geven voor betrouwbare personen. In 1946 was hij betrokken bij de oprichting van het tijdschrift ‘Der Ruf’. Daarna werkte Kuby als freelancer voor onder andere Der Spiegel, Stern en de Frankfurter Hefte. In zijn artikelen nam hij vooral een links-liberaal standpunt in en was hij een belangrijke stem tegen de Duitse herbewapening en atoomwapens.
De Russen in Berlijn
In deze periode schreef Erich Kuby de zesdelige serie ‘De russen in Berlijn 1945’. Deze verhalenreeks verscheen in 1965 voor het eerst in weekblad Der Spiegel als een serie losse artikelen. Later werd de verhalenreeks in boekvorm uitgegeven. Het boek gaat voor een deel over het gedrag van de Russen, nadat zij de Duitse hoofdstad hadden ingenomen in 1945. Kuby was heel zijn leven socialistisch en gaf de voorkeur aan de Russen boven de Amerikanen. Uit het boek blijkt dat de Russen zich veel beter hadden gedragen tegenover Duitsers, dan de Duitsers hadden gedaan tegenover de Russen, nadat de nazi’s de Sovjet-Unie waren binnengevallen.
Maatschappijkritische analyses
Erich Kuby werd vaak het ‘linkse geweten’ genoemd, omdat hij zijn politieke standpunten aanvankelijk niet putte uit theoretische wereldbeelden, maar uit zijn eigen ervaringen. Met zijn oorlogsdagboek ‘Mijn oorlog – Verslagen van 2129 dagen’ schetst Kuby een beeld van hoe het leven eruitzag binnen de Wehrmacht. De eerste editie van het boek was echter geen succes. In de jaren 80 verrichtte Kuby gedetailleerde kritische analyses voor de tijdschriften Der Spiegel en Stern. Naast zijn journalistieke werk voor opiniebladen hield hij zich ook bezig met andere media. Zo bewerkte hij maatschappijkritisch materiaal voor radio en televisie. Kuby’s controversiële hoorspel over de zinloze verdediging van Fort Brest in Frankrijk – door het Duitse leger aan het einde van de Tweede Wereldoorlog – leverde hem de beschuldiging van laster op, door de verantwoordelijke generaal Hermann-Bernhard Ramcke. Kuby was hier in 1944 als soldaat bij aanwezig geweest.
Scenarioschrijver
Erich werd beroemd door het scenario dat hij schreef voor de maatschappijkritische film ‘Het Meisje Rosemarie’. Dit verhaal gaat over een luxe hoertje dat als spionne wordt ingezet en op gewelddadige wijze om het leven wordt gebracht. Het verhaal is een regelrechte aanklacht tegen de manier waarop de Duitse economie, na de oorlog werd hersteld (Wirtschaftswunder). Het scenario van de voorstelling vatte de tijdgeest van die tijd zo treffend samen, dat veel mensen het verhaal als waarheid aanvaardden.
Massale studentenprotesten
Halverwege de jaren 60 raakte Kuby betrokken bij de studentenopstanden, nadat hij een spreekverbod had opgelegd gekregen door het hoofd van de Vrije Universiteit in Berlijn, Herbert Lüers. Een aantal jaren daarvoor had Kuby zich negatief uitgelaten over de naam ‘Vrije Universiteit’. Hij had de Vrije Universiteit ‘onvrij’ genoemd en dat werd hem niet door iedereen in dank afgenomen. Kuby had die uitspraken gedaan omdat de naamgeving volgens hem niet overeen zou komen, met de wetenschappelijke en educatieve taken van een universiteit. Erich Kuby mocht daarom geen uitnodiging accepteren van de Algemene Studentencommissie (AStA) om deel te nemen aan een discussiepanel. Deze affaire werd destijds breed uitgemeten in de West-Duitse kranten en was de directe aanleiding voor massale en gewelddadige studentenprotesten. Ook Rudi Dutschke, de latere leider van de socialistische Duitse studentenvereniging SDS, was bij deze betogingen aanwezig.
Venetië
De laatste jaren van zijn leven woonde Erich Kuby voornamelijk in het Italiaanse Venetië. Ook in deze periode bleef hij deelnemen aan de politieke debatten in Duitsland. Daarnaast schreef hij columns voor het overwegend links-liberale weekblad ‘Der Freitag’. In 1992 ontving Kuby de Journalistiekprijs van de stad München, voor zijn jarenlange inspanningen voor de uitgeverij. In 2005 – Kuby was toen inmiddels al overleden – kreeg hij postuum de Kurt Tucholsky-prijs, die wordt uitgereikt aan schrijvers die de realiteit verifiëren, achtergronden onthullen en de lezer helpen bij een kritische evaluatie.
Huwelijken
Erich Kuby is tweemaal getrouwd geweest. De eerste keer met Edith Schumacher, waarmee hij vier kinderen had. De tweede keer trouwde hij met uitgever en schrijfster Susanna Böhme. Met haar kreeg hij een zoon. Sophia Kuby – de Duitse conservatieve activiste, die de European Dignity Watch-organisatie oprichtte – is zijn kleindochter. Op 10 september 2005 overleed Erich Kuby op 95-jarige leeftijd. Hij ligt begraven op het eilandje San Michele in Venetië.
Bronnen:
Erich Kuby:
-Mijn oorlog – Verslagen van 2129 dagen.
-Mijn vervelende vaderland – Een kroniek van de Bondsrepubliek.