Verschillende oorzaken
Bedrijven die met explosiegevaarlijke stoffen werken treffen strenge maatregelen om de risico’s op een explosie zo klein mogelijk te maken. Bovendien geven deze bedrijven (onder meer met waarschuwingsborden) duidelijk aan waar explosiegevaar kan zijn. Een explosie kan plaatsvinden door verschillende oorzaken. Een explosie hoeft zeker niet altijd te worden veroorzaakt door de aanwezigheid van vuur. We kennen de volgende soorten explosies:
- gasexplosie
- stofexplosie
- explosiegevaarlijke stoffen in vaste, vloeibare of kneedbare vorm
Waardoor wordt een gasexplosie veroorzaakt?
Wat moet ik doen als ik gas ruik in of om mijn woning?
Hoe kom ik erachter of er een gaslek in mijn woning is?
Hoe kan ik een gaslek in mijn huis voorkomen?
Bestaan er gasmelders die ik kan aanbrengen in mijn huis?
Is een rookmelder ook geschikt als gasmelder?
Is een CO-melder geschikt als gasmelder?
Kunnen draagbare gastoestellen ontploffen?
Wat zijn stofexplosies en explosiegevaarlijke stoffen?
Waardoor wordt een gasexplosie veroorzaakt?
Een gasexplosie ontstaat vaak doordat een bepaald soort gas of damp in een bepaalde mengverhouding in aanraking komt met zuurstof. Wanneer er dan een ontstekingsbron bijkomt, kan er brand ontstaan of een explosie plaatsvinden. Vaak wordt gedacht dat alleen vuur als ontstekingsbron kan fungeren, maar ook vonken, hete oppervlakken, elektrische apparaten, ondeugdelijke installaties, statische elektriciteit, exotherme chemisch reacties en zelfs blikseminslagen kunnen een gasexplosie veroorzaken. In ons land zijn veel huishoudens aangesloten op het gasnetwerk door middel van leidingen onder de grond. Soms zijn die buizen verouderd. Het gebeurt regelmatig dat er ergens aan die leidingen een lek ontstaat, waardoor er grote hoeveelheden gas kunnen ontsnappen. Ook kan een gaslek ontstaan door slangen die niet goed zijn aangesloten of defecte koppelstukken. Wanneer die lekken niet tijdig worden opgemerkt, dan kan dat leiden tot explosiegevaar.
Wat zijn explosiegrenzen?
Een explosiegrens is de samenstelling van een gas of damp van vloeibare en/of vaste stof, uitgedrukt in volumeprocent in lucht, waarbij het damp-luchtmengsel bij een ontsteking kan ontploffen. Iedere explosieve stof heeft een zowel een onderste als bovenste explosiegrens. De onderste explosiegrens is het laagste volumeprocent waarbij de stof nog kan ontploffen (daaronder is de concentratie van de stoffen te arm). De bovenste explosiegrens is het volumepercentage waarboven geen explosie meer kan plaatsvinden (hierboven is de concentratie van stoffen te rijk). Wanneer mengsels zich onder of boven de explosiegrenzen begeven, dan is er geen explosiegevaar, maar kan er nog wel brand ontstaan. Gevaarlijke dampen en gassen hebben allemaal verschillende explosiegrenzen.
Wat moet ik doen als ik gas ruik in of om mijn woning?
Je kunt gas in principe niet ruiken, omdat aardgas geurloos is. Maar omdat gas zeer gevaarlijk is, is er een penetrante geurstof aan toegevoegd, waardoor we het soms kunnen ruiken. Let op: dit is zeker niet altijd het geval. Wanneer er gas ontsnapt is, dan kan een klein vonkje of een statische lading al genoeg zijn om de explosie in gang te zetten. Naast het explosiegevaar is er ook het risico van verstikking bij een gaslek. Wanneer je het ontsnappende gas niet tijdig signaleert kun je ongemerkt te weinig zuurstof binnenkrijgen en bewusteloos raken. Wanneer je een gaslucht ruikt of ergens gas hoort ontsnappen (sissen), dan moet je zo snel mogelijk alle ramen en deuren openzetten en met je huisgenoten direct naar buiten gaan. Alarmeer ook je buren. Houdt buiten voldoende afstand van je woning of gebouw en bel direct 112.
Hoe kom ik erachter of er een gaslek in mijn woning is?
Het kan natuurlijk zijn dat je ergens een gaslek ruikt, maar dat is zeker niet altijd zo. Als je vermoedt dat het gaslek zich bevindt op een stuk leiding, een poreuze slang of een defecte koppeling, dan kun je dat controleren met een klein beetje afwasmiddel en water. Smeer het sop de verdachte plek en wanneer het schuim gaat bubbelen dan zou daar mogelijk een gaslek kunnen zitten. Schakel dan direct de hoofdgaskraan uit en open alle ramen en deuren. Ga naar buiten en bel de nationale storingsdienst om melding te maken van het lek. Wanneer er daadwerkelijk explosiegevaar dreigt, dan bel je direct 112.
Hoe kan ik een gaslek in mijn huis voorkomen?
Je kunt het risico op een gaslek zo klein mogelijk maken door alle apparatuur zorgvuldig te laten installeren door erkende vakkundige installateurs. Wanneer je apparaten zoals een cv-ketel, gasfornuis, kachel of geiser toch zelf gaat installeren dan moet je wel voldoende kennis van zaken hebben, om de veiligheid te kunnen waarborgen. Daarnaast moet je alle slangen en koppelingen regelmatig controleren op kwetsbaarheden, zodat je ze tijdig kunt (laten) vervangen.
Bestaan er gasmelders die ik kan aanbrengen in mijn huis?
Ja, er zijn inderdaad gasmelders verkrijgbaar die aardgas, butaan of propaan kunnen detecteren. Wanneer je deze gasmelders in je woning gaat aanbrengen, moet je er wel op letten dat ze worden aangebracht op de juiste hoogte en afstand tot de gasbron. Aardgas is namelijk lichter dan lucht en zal dus omhoog gaan. Gassen zoals butaan en propaan zijn zwaarder dan lucht en zullen daarom dichter bij grond blijven hangen. Laat de montage van deze gasmelders over aan specialisten of laat je goed voorlichten als je ze toch zelf gaat ophangen. Kies altijd voor geteste en goedgekeurde gasmelders van gekwalificeerde fabrikanten. Met de deugdelijkheid van gasmelders mag je geen enkel risico nemen.
Is een rookmelder ook geschikt als gasmelder?
Nee, een rookmelder is niet geschikt om gassen te detecteren. Rookmelders zijn alleen geschikt voor het detecteren van rook. Ook een hittemelder is niet geschikt voor het signaleren van gas, omdat dergelijke melders alleen maar aanslaan op een bepaalde (te hoge) omgevingstemperatuur.
Is een CO-melder geschikt als gasmelder?
Hoewel koolmonoxide een gevaarlijk, kleur- smaak- en geurloos gas is, is een CO-melder niet geschikt als aardgasmelder. Een CO-melder slaat alleen aan op koolmonoxide en niet op aardgas, propaan of butaan. Echter zijn er wel combi-melders op de markt die verschillende stoffen meten en alarm slaan bij zowel rook- als koolmonoxide. Wanneer je gebruik gaat maken van een combi-melder die twee verschillende stoffen detecteert, dan moeten de alarmsignalen van de apparaten duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Je moet weten of het geluidssignaal aangeeft dat er rook wordt gedetecteerd of dat er ergens CO is ontsnapt. De handelswijze die je moet toepassen is namelijk in beide gevallen volstrekt anders. Bij het koolmonoxide-alarm is het belangrijk om zo snel mogelijk te ventileren en alle ramen en deuren wagenwijd open te zetten. Uiteraard is dat bij het rookalarm uit den boze, omdat je de brand dan aanwakkert.
Kunnen draagbare gastoestellen ontploffen?
Ja, dat kan. Veel mensen die op vakantie gaan met een tent of een caravan nemen een draagbaar gastoestel mee. En regelmatig gebeuren er met die gasfornuisjes ernstige ongelukken. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft een heleboel gastoestellen onderzocht en kwam tot de conclusie dat bijna alle toestellen onveilig zijn, omdat de gasbus eenvoudig kan exploderen. Vooral de draagbare eenpits-gastoestellen bleken niet veilig. Door de constructie van deze apparaten kan de warmte niet weg en dat levert ontploffingsgevaar op. Wanneer je wilt gaan kokkerellen op de camping kies dan voor veilige alternatieven, zoals bijvoorbeeld een campingkooktoestel of een portable grill. De constructie van deze apparaten is anders. Het gas zit namelijk afgescheiden in een aparte, drukbestendige gasfles.
Stofexplosies en explosiegevaarlijke stoffen
Stofexplosies en explosiegevaarlijke stoffen komen meestal alleen voor in industriële omgevingen. Een stofexplosie kan ontstaan wanneer fijn verdeelde brandbare vaste grondstoffen in aanraking komen met turbulente lucht. Deze explosies komen regelmatig voor in bedrijven waar bijvoorbeeld stoffen aanwezig zijn zoals meel, melkpoeder, diervoeding, houtstoffen en metaalpoeders. Een stofexplosie kan krachtiger zijn dan een gasexplosie. Bij explosiegevaarlijke stoffen in vaste, vloeibare of kneedbare vorm gaat het om stoffen die ook zonder de aanwezigheid van zuurstof kunnen exploderen. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan stoffen zoals bijvoorbeeld kruit en vuurwerk.
