Dikte van het ijs controleren
Zodra het koud genoeg is en de sloten, meren, vijvers, grachten en kanalen in ons land bevroren zijn, binden veel mensen de schaatsen weer onder. Echter, zal de opwarming van de aarde de komende jaren waarschijnlijk leiden tot mildere winters, waardoor perioden waarin het natuurijs dik genoeg is om op te schaatsen minder vaak zullen voorkomen. Wanneer het vriest kunnen veel mensen dan ook niet wachten om zo snel mogelijk het ijs op te gaan. Ze wagen zich dan vaak op het ijs zonder eerst de dikte ervan te controleren.
Onbetrouwbaar ijs
Bovendien negeren sommige mensen ook de waarschuwingen over de ijskwaliteit en betreden zij gebieden die als onveilig zijn gemarkeerd. Ondanks dat het stevig vriest kan het ijs op sommige plekken toch onbetrouwbaar zijn, door verontreiniging of vervuiling van waterwegen. Wanneer je bevroren waterwegen betreedt is er altijd een risico om door het ijs te zakken. Ga daarom nooit alleen het ijs op, maar zorg dat er altijd iemand bij je is.
Wat moet ik doen als ik door het ijs zak?
Wanneer je door het ijs zakt is het belangrijk om niet in paniek te raken en je ademhaling onder controle te houden. Probeer terug te gaan naar de plek waar je vandaan kwam. Als het ijs je heeft kunnen dragen tot op dit punt, is de kans groot dat het ijs daar sterker is. Gebruik je armen om jezelf omhoog te duwen op het ijs. Verspreid je gewicht daarbij zoveel mogelijk zodat er minder risico is voor verdere instorting. Als het ijs je niet houdt en toch afbreekt dan kun je proberen om het ijs verder af te brokkelen tot een plek waar het ijs steviger is. Plekken die steviger zijn worden vaak aangegeven door een donkerdere kleur of minder scheuren in het ijs.
Blijf rustig
Blijf rustig ademen en probeer je hoofd boven water te houden. Als je niet zelfstandig uit het water kunt komen, schreeuw dan zo hard mogelijk om hulp. Probeer niet teveel te bewegen. Dit kan het ijs verder verzwakken en je situatie verslechteren.
Onderkoeling
Als je wel zelfstandig uit het ijs kunt klimmen, doe dit dan voorzichtig. Ga op je buik liggen en kruip weg van het zwakke gebied. Er zijn speciale ijspriems op de markt die je tijdens het schaatsen om je nek kunt hangen en die het eenvoudiger maken om uit een wak te klauteren. Zodra je veilig bent, ga dan zo snel mogelijk ergens naar binnen waar het warm is (in een gebouw of een auto). Je kleren zijn immers nat en onderkoeling kan een ernstig risico zijn, zelfs als het buiten niet extreem koud is. Trek zo snel mogelijk droge kleren aan om verder warmteverlies te voorkomen. Als er geen droge kleren beschikbaar zijn bedek jezelf dan met (nood)dekens of isolatiemateriaal om warmte vast te houden.
Vermijd alcohol of cafeïne
Gebruik lichaamswarmte van anderen als dat mogelijk is, door dicht bij elkaar te gaan zitten of te knuffelen. Drink warme dranken, maar vermijd alcohol of cafeïne. Alcohol en cafeïne moeten worden vermeden omdat ze kunnen leiden tot een verhoogde warmteafgifte. Dit kan resulteren in een snellere lichaamskoeling en het herstelproces belemmeren. Bovendien kunnen alcohol en cafeïne de bloedvaten verwijden (vasodilatatie), waardoor er meer warmte verloren gaat via de huid. Beide stoffen hebben een zogenaamd ‘diuretisch effect’, wat kan leiden tot uitdroging. Uitdroging vergroot de kans op onderkoeling.
Controle door een medisch professional
Ook al voel je je goed is het altijd verstandig om je door een medisch professional te laten controleren op onderkoeling en mogelijke andere verwondingen. Wanneer je symptomen van verwardheid of slaperigheid ervaart kan dit komen door ernstige onderkoeling. Bel in dat geval altijd 112.
Wat moet ik doen als ik onder het ijs schuif en het wak niet meer kan terugvinden?
Als je een eind onder het ijs schuift en het wak niet meer terug kunt vinden, zijn er een aantal dingen die je kunt doen om jezelf te redden. Probeer in ieder geval rustig te blijven en je ademhaling onder controle te houden. Gebruik vervolgens je handen en armen om te voelen waar het ijs is, en probeer langzaam naar de oppervlakte te bewegen.
Horizontaal bewegen
Als je geen idee hebt waar het wak is, probeer dan horizontaal te bewegen in plaats van recht omhoog. Als je geluk hebt vind je misschien een ander wak of een zwakker deel van het ijs, waar je doorheen kunt breken. Gebruik in ieder geval al je zintuigen om te proberen geluiden van buitenaf op te vangen (zoals stemmen of het geluid van krakend ijs), om de richting van het wak te bepalen.
Donkere plekken in het ijs
Als er sneeuw op het ijs ligt moet je zwemmen naar lichte plekken in het ijs boven je. Het wak is immers licht omdat daar géén sneeuw ligt. Als er helemaal geen sneeuw op het ijs ligt ziet het wak er van onder het water donker uit en moet je dus richting een donkere plek of een plek met een afwijkende kleur zwemmen om het wak te vinden. Doordat licht wordt geabsorbeerd door water ontstaan donkere plekken rondom het wak waar het ijs dunner is. Donkere plekken wijzen vaak op minder ijsvorming.
Afwijkende kleur
Het opzoeken van donkere plekken in het ijs (of plekken met een afwijkende kleur) vergroot de kans dat je het wak vindt en eruit kunt klimmen. Zwem altijd op je rug zodat je afwijkende kleuren in het ijs boven je hoofd goed kunt zien. Het vinden van het wak is cruciaal voor een snelle ontsnapping, omdat je anders mogelijk niet meer in staat bent om vanonder het ijs te komen. Door het wak snel te lokaliseren vergroot je je overlevingskansen.
Zwem rustig naar de oppervlakte
Blijf alert en zoek naar mogelijke uitwegen terwijl je rustig blijft bewegen. Als je eenmaal het wak hebt gevonden, probeer dan rustig naar de oppervlakte te zwemmen en steek je handen uit om grip te krijgen op het ijs en jezelf omhoog te trekken. Onthoud dat paniek je situatie alleen maar zal verergeren, dus blijf kalm en gefocust terwijl je probeert om te ontsnappen.
Hoe kan ik veilig schaatsen op natuurijs?
Als je gaat schaatsen op bevroren waterwegen volg dan de onderstaande tips om veilig en verantwoord het ijs op te gaan:
Draag warme en waterdichte kleding
Wees voorbereid op noodsituaties
Controleer de ijsdikte
Meet altijd de dikte van het natuurijs voordat je erop gaat lopen of schaatsen. Het ijs moet minimaal 4 tot 6 centimeter dik zijn. Er zijn verschillende manieren waarop je de ijsdikte kunt controleren. Boor met een ijsboor voorzichtig een gat in het ijs en meet de dikte vervolgens met een liniaal of meetlint. Tevens kun je een speciale ijsdiktemeter gebruiken. Plaats de ijsdiktemeter op het ijs en lees de meting van het apparaat af. Soms kun je de dikte visueel inschatten door te kijken naar de kleur en textuur van het ijs. Helder, blauw ijs is meestal sterker dan wit of troebel ijs.
Richtlijnen en aanbevelingen
Let ook op scheuren en andere tekenen van zwak ijs. Lokale autoriteiten geven vaak richtlijnen en aanbevelingen voor minimale ijsdikte en schaatscondities op bepaalde plekken. Volg deze adviezen op en gebruik ze als referentie bij het beoordelen van het ijs. Houd er altijd rekening mee dat de ijsdikte kan variëren afhankelijk van factoren zoals de temperatuur, de waterdiepte en de locatie. Ga niet het ijs op als je twijfelt aan de veiligheid ervan.
Ken de ijscondities
Zoals eerder gezegd kunnen scheuren en verkleuringen wijzen op zwak ijs. Vermijd deze gebieden en zoek naar een stabiele ijslaag. Een dikke laag sneeuw op het ijs kan de vorming van een stevige ijslaag belemmeren en wijst vaak op zwak ijs eronder. Als je stromend water op het ijs ziet (bijvoorbeeld bij beekjes of rivieren die niet volledig bevroren zijn), kan dit wijzen op zwakker ijs in de omgeving. Luister naar geluiden zoals kraken, borrelen of piepen terwijl je op het ijs staat. Dit kan wijzen op beweging of verzwakking van het ijs.
Goede ijscondities
Goede ijscondities omvatten dik en helder ijs. Sterk ijs is over het algemeen dikker en heeft een heldere, blauwe kleur. Dit geeft vaak aan dat het ijs sterk genoeg is om gewicht te dragen. Sterk en stabiel ijs heeft meestal geen zichtbare scheuren of breuken. Idealiter heeft het natuurijs een minimale sneeuwbedekking, omdat een dikke laag sneeuw de vorming van sterk ijs kan bemoeilijken.
Schaats niet alleen
Ga nooit alleen schaatsen op natuurijs. Zorg ervoor dat er altijd voor dat er iemand bij je is, zodat je elkaar kunt helpen in geval van nood. IJscondities kunnen snel veranderen en onvoorspelbaar zijn. Als je alleen bent ben je kwetsbaarder voor onverwachte situaties, zoals instortend ijs of veranderende weersomstandigheden. Met een schaatspartner bij je heb je een grotere kans om jezelf te redden als je door het ijs zakt. Een andere persoon kan hulp zoeken of ondersteuning bieden wanneer je uit een wak probeert te klimmen. Schaats in groepen als je lange tochten gaat ondernemen op onbekend terrein.
Draag reddingsmiddelen
Draag altijd reddingsmiddelen (zoals een dubbele ijspriem) waarmee je gemakkelijker uit een wak kunt klimmen. IJspriemen zijn kleine, puntige staven met handvatten die speciaal zijn ontworpen om grip te bieden op het ijs. Houd de ijspriemen stevig vast met beide handen, met de punten naar beneden gericht. Plaats de punt van de ijspriem in het ijs zo dicht mogelijk bij je lichaam. Duw met je armen en trek met je benen omhoog terwijl je jezelf op het ijs probeert te hijsen. Herhaal dit proces met de tweede ijspriem, terwijl je ervoor zorgt dat je een stevige grip op het ijs behoudt. Zodra je genoeg hoogte hebt bereikt, rol je jezelf voorzichtig op het ijs en kruip je weg van het wak zodat je niet opnieuw door het ijs zakt.
Ken de waterdiepte
Zorg ervoor dat je weet hoe diep het water is onder het natuurijs waar je gaat schaatsen, vooral bij meren en vijvers. Ook ondiep water kan gevaarlijk zijn, omdat het verborgen obstakels kan bevatten (zoals rotsen, takken of andere voorwerpen die niet zichtbaar zijn vanaf de oppervlakte). Dit kan leiden tot verwondingen als je erop stapt of valt.
Blijf weg van open water
Ga niet schaatsen in gebieden met open water, zoals stromende beekjes en inlaat- en uitlaatpunten van meren. De aanwezigheid van open water kan erop wijzen dat het ijs in dat gebied dunner of zwakker is. Open water kan worden veroorzaakt door stroming of onderstroom onder het ijs, waardoor het ijs onstabiel wordt en gevaarlijk om op te schaatsen. Open water kan moeilijker te herkennen zijn vanaf de oppervlakte, vooral als het bedekt is met een dunne laag ijs of sneeuw.
Volg de weerberichten
Houd de weerberichten in de gaten en ga niet meer schaatsen op natuurijs als de temperatuur boven het vriespunt komt. Het ijs zal dan snel smelten en verzwakken. Zelfs als het overdag boven het vriespunt is, kan het ’s nachts weer afkoelen en het ijs opnieuw bevriezen, maar het is altijd verstandig om extra voorzichtig te zijn en de lokale ijscondities te controleren voordat je weer gaat schaatsen.
Draag beschermende uitrusting
Het is verstandig om tijdens het schaatsen een helm en andere bescherming (zoals knie- en elleboogbescherming) te dragen. Een helm vermindert het risico op hoofd- en ander letsel bij een val op het ijs of botsing met andere schaatsers, waardoor ernstige verwondingen worden voorkomen. Bovendien kan het dragen van beschermende uitrusting het vertrouwen vergroten en ervoor zorgen dat je je comfortabeler en veiliger voelt op het ijs, waardoor het schaatsplezier wordt vergroot.
Draag warme en waterdichte kleding
Kleed je warm aan met waterdichte kleding. Als je kleding nat wordt door contact met het ijs of water, loop je een verhoogd risico op onderkoeling. Waterdichte kleding voorkomt dat vocht binnendringt en helpt onderkoeling te voorkomen. Door waterdichte kleding te dragen behoud je beter je lichaamswarmte, zelfs als je transpireert tijdens het schaatsen. Bovendien biedt waterdichte kleding bescherming tegen wind, wat kan helpen om het warmteverlies door convectie te verminderen en je lichaamswarmte vast te houden.
Blijf op de gebaande paden
Schaats alleen op natuurijs dat bekend staat als veilig en waar anderen al hebben geschaatst. Door op de gebaande paden te blijven, verklein je het risico om te verdwalen, vooral als je in een gebied schaatst waar je niet bekend bent.
Wees voorbereid op noodsituaties
Leer hoe je jezelf moet redden als je door het ijs zakt, inclusief hoe je uit het water kunt komen en hoe je precies moet reageren op onderkoeling. Door bovenstaande tips te volgen, kun je veilig op natuurijs schaatsen en de gevaren minimaliseren. Wees voorbereid op noodgevallen. Neem een mobiele telefoon mee, zodat je indien nodig 112 kunt bellen. Ook is het verstandig om een EHBO-kit bij je te hebben. Veilig schaatsen vereist een goede voorbereiding, voorzichtigheid en kennis van de omstandigheden. Door de ijsdikte te controleren, alert te blijven, de gebaande paden te volgen en de weersomstandigheden in de gaten te houden, kun je de risico’s verminderen en genieten van een plezierige schaatservaring.
